BẢO TỒN KỸ THUẬT SỐ – GIẢI PHÁP SỐ HÓA DI SẢN BỀN VỮNG
Trong thời đại mà trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và không gian số phát triển với tốc độ chưa từng có, khái niệm bảo tồn kỹ thuật số đã vượt xa giới hạn của việc lưu giữ hiện vật vật lý đơn thuần. Thay vào đó, nhiệm vụ cốt lõi của bảo tồn ngày nay là tái hiện, kết nối và lan tỏa. Chính sự giao thoa giữa công nghệ và văn hóa nghệ thuật, bảo tồn kỹ thuật số đã và đang khẳng định vai trò như một xu hướng không thể đảo ngược, đặc biệt trong việc số hóa không gian di sản tại các bảo tàng và địa điểm văn hóa trên toàn thế giới.
Công nghệ số: Chìa khóa mở rộng khả năng bảo tồn và tiếp cận di sản
Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) đã nhiều lần nhấn mạnh: “Công nghệ kỹ thuật số mở ra cơ hội chưa từng có để bảo vệ và tiếp cận di sản văn hóa toàn cầu.” Trong bối cảnh đó, các dự án bảo tồn ứng dụng công nghệ đang ngày càng mở rộng quy mô và ảnh hưởng. Google Arts & Culture, một trong những ví dụ điển hình, đã hợp tác với hơn 2.000 bảo tàng, di tích và tổ chức văn hóa trên thế giới để thực hiện công tác bảo tồn kỹ thuật số, bao gồm việc quét, chụp và lưu trữ hàng triệu hiện vật – từ tranh Van Gogh cho đến đền Taj Mahal.
Tại Việt Nam, với hơn 40.000 di tích lịch sử – văn hóa, việc chuyển mình sang số hóa không gian là một yêu cầu cấp thiết nhằm đảm bảo sự trường tồn và tính kết nối liên tục của các giá trị văn hóa. Những mô hình bảo tàng số, không gian thực tế ảo (VR) hay bản sao kỹ thuật số đang góp phần làm “sống dậy” ký ức lịch sử bằng những hình thức tiếp cận mới, trực quan và tương tác hơn bao giờ hết.
Bảo tồn kỹ thuật số: Ba giá trị cốt lõi định hình tương lai di sản
Trong nghiên cứu về các mô hình số hóa di sản tại Đông Nam Á, ba trụ cột chính của bảo tồn kỹ thuật số đã được xác định rõ ràng:
- Ngăn ngừa mất mát dữ liệu và các công trình lịch sử: Hiện vật vật lý luôn đối mặt với nguy cơ bị hư hại do thời gian, khí hậu, chiến tranh hoặc thiên tai. Tuy nhiên, một khi được số hóa không gian với công nghệ như Scan 3D, dữ liệu hóa thông tin về các hiện vật, không gian trưng bày hay kiến trúc có thể được lưu trữ dài hạn trong môi trường số như bảo tàng online. Dữ liệu này vừa dễ dàng phục hồi, vừa có thể tích hợp vào hệ thống trưng bày số và nghiên cứu.
- Mở rộng khả năng tiếp cận: Nhờ các nền tảng số và công nghệ tương tác, một học sinh ở vùng sâu vùng xa cũng có thể “tham quan” một bảo tàng quốc gia chỉ với một chiếc điện thoại thông minh. Không gian văn hóa không còn bị giới hạn bởi địa lý, giờ mở cửa hay năng lực vật lý của người tham quan. Thay vào đó, bảo tàng có thể hoạt động liên tục 24/7 trên môi trường số, phục vụ giáo dục đại chúng và nghiên cứu học thuật quốc tế.
- Tăng cường trải nghiệm và kết nối tương tác: Việc ứng dụng công nghệ như thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR), Scan 3D, hoặc Digital Twin không chỉ giúp bảo tồn kỹ thuật số hiệu quả mà còn tạo nên trải nghiệm tương tác chưa từng có trong lịch sử ngành bảo tàng học. Không gian được số hóa có thể dẫn dắt người dùng đi sâu vào từng chi tiết của kiến trúc cổ, hiện vật quý hiếm hay tái dựng lại các khoảnh khắc lịch sử đã bị lãng quên.
Meta Art và tầm nhìn về bảo tồn kỹ thuật số tại Việt Nam
Là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực số hóa di sản tại Việt Nam, Meta Art đã và đang triển khai các dự án số hóa không gian tại nhiều bảo tàng, di tích lịch sử – văn hóa trên khắp cả nước. Với kinh nghiệm về công nghệ 3D, scan không gian thực, dựng mô hình và phát triển nền tảng bảo tàng số, chúng tôi cam kết biến những không gian văn hóa quý giá thành bản sao kỹ thuật số sống động – có khả năng “nói chuyện” với thế hệ hôm nay và mai sau.
Bảo tồn di sản văn hóa không phải là trách nhiệm của riêng ngành văn hóa, mà là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. Việc triển khai bảo tồn kỹ thuật số cần có sự đồng hành của các nhà quản lý bảo tàng, di tích, trung tâm văn hóa, chuyên gia công nghệ, tổ chức giáo dục và cả doanh nghiệp. Bạn đang quản lý một không gian văn hóa – từ bảo tàng thành phố đến nhà lưu niệm, khu tưởng niệm, công trình lịch sử địa phương? Bạn đang tìm kiếm giải pháp để bảo vệ, phát huy và chia sẻ giá trị văn hóa cho thế hệ trẻ?
Hãy cùng Meta Art viết tiếp câu chuyện số hóa cho Việt Nam – nơi di sản không chỉ để lưu giữ, mà còn để kết nối, lan tỏa và trường tồn cùng thời gian.
TIẾP TỤC HÀNH TRÌNH KHÁM PHÁ:
- Training Máy Scan 3D Tại Meta Art – Cải Tiến Công Nghệ Số Hóa
- Số Hóa Không Gian Bảo Tàng – Xu Hướng Của Kỷ Nguyên Số 2025